VERGİ İNDİRİM BELGESİ HAKKINDA YAŞANAN MAĞDURİYET

NEDEN YAŞANIYOR, SONUÇLARI NELERDİR VE NE YAPILMALIDIR?

Engelli veya bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını olan çalışan için tanımlanmış haklardan biri de gelir vergisi indirimidir (Gelir Vergisi Kanunu. 31. Madde). Her çalışanın aylık gelirinden belirli miktarlarda vergi kesilmektedir. Vergi indirimi engelli/engelli yakını olan çalışanların maaşlarındaki bu kesintiden indirime gidilmesidir. İndirim miktarı kişinin engel durumuna göre belirlenir. Çalışma gücünün en az % 80'ini kaybetmiş bulunan çalışan birinci derece engelli, en az % 60'ını kaybetmiş bulunan çalışan ikinci derece engelli, en az % 40'ını kaybetmiş bulunan çalışan ise üçüncü derece engelli sayılır ve engelli dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, çalışanın ücretinden indirilir. Buradan da anlaşılacağı üzere engel oranı %40’ın altında kalanlar için vergi indirimi uygulanmaz.

Bilindiği üzere 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli bir işçi engelli erken emekliliğinden yararlanabilmek için (yaşa bağlı olmadan) mutlaka vergi indirim belgesi almak zorundadır. Memurların, Bağ-Kur çalışanlarının ve 1 Ekim 2008 ve sonrası işe giren işçilerin erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almasının gerekli olmadığının da bilinmesi gerekir. Sizce de burada 1 Ekim 2008 öncesi işe giren işçilere haksızlık yapılmış olmuyor mu?

Vergi indirimi almak için başvuranlar bilir. Akıllarda hep o sorular: Engel oranım düşer mi, yeniden rapor istenir mi, olumsuz cevap gelir mi… Bu nedenle vergi indirimi başvurusu tam bir kâbusa dönüşmektedir. “1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçinin ne suçu var” diye sormadan edemiyorum. Engelli işçilerin erken emeklilik hakkı elde etmesi için vergi indirim belgesi almaları neden zorunludur? Burada bu sorudan önce sorulması gereken soru şudur: Erken emeklilik ile vergi indirimi belgesinin nasıl bir bağlantısı vardır? Zamanın kanun koyucuları nasıl bir mantıkla bu hükmü yasaya koymuştur? Neden emeklilik hakkı için vergi indirimi belgesi gerekiyor olsun? Bu soruya mantıklı bir cevap vermek mümkün değildir. Mantıklı bir cevabı olsa idi 1 Ekim 2008 sonrası için işçilerden, tüm memur ve Bağ Kur çalışanlarından da istenmeye devam edilmesi gerekmez miydi? Demek ki yasa koyucular da mantıklı bir durum olmadığını fark etmişler ki bu zorunluluğu kaldırmışlar. Ancak aynı yasa koyucular 1 Ekim 2008 öncesi için mevcut uygulamayı olduğu gibi 5510 Sayılı Yasaya geçirmekten de geri kalmamışlar.

Engelli bir kişi emeklilik için kaç kurumun sağlık kurulunca değerlendirilmelidir sizce? Engelli bir kişi zaten engelli olduğunu yetkili hastanenin sağlık kurulundan aldığı engelli sağlık kurul raporu ile ispat eder. Bu raporla iş yerinde engelli kontenjanında işe başlar. Emeklilik başvurusunda SGK Sağlık Kurulu kişinin engel durumunu yeniden inceler. SGK gerekirse yeniden rapor düzenlenmesini de istemeye yetkilidir. Bu engelli çalışanın erken emeklilik hakkını alabilmesi için neden ayrıca vergi indirim belgesi istenir? Emeklilik hakkı için neden Merkez Sağlık Kurulu incelemesine ve engel durumunun teyit edilmesine ihtiyaç duyulur? Üstelik 1 Ekim 2008 sonrası işe giren işçinin, işe giriş tarihine bakılmaksızın memur ve Bağ Kur çalışanının erken emeklilik için vergi indirim belgesi alması zorunlu değilken…

Hal böyle iken neden 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçi hak kaybına uğrasın? Hak kaybı diyorum çünkü: Vergi indirimi alamayan engelli işçi erken emekli olma hakkını kaybeder.

Bu süreç nasıl yaşanıyor? Vergi indirimi müracaatında bulunan engelli çalışan Vergi Dairesince yapılan inceleme sonucunda çoğunlukla engel oranın %40’ın altına düştüğünü görmektedir. Burada şu soruyu da sormak gerekir: Yetkili hastane sağlık kurulları engelli kişiyi değerlendirememekte midir ya da yanlış mı değerlendirmektedir ki Maliye Bakanlığının Merkez Sağlık Kuruluna ihtiyaç duyulur? Vergi indirimi başvurularını inceleyen Merkez Sağlık Kurulu, Maliye Bakanlığı Başhekiminin başkanlığında, Sağlık Bakanlığınca görevlendirilen iki uzman hekim ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca görevlendirilen bir uzman hekimden ve Gelir İdaresi Başkanlığının bir temsilcisinden oluşur.

Peki yetkili hastane sağlık kurulları kimlerden oluşur: Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurul Raporları Hakkında Yönetmeliğe bakalım. Özürlü Sağlık Kurulunun Teşkili (Madde 6) (1) Özürlü sağlık kurulu; iç hastalıkları, göz hastalıkları, kulak-burun-boğaz, genel cerrahi veya ortopedi, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarından oluşur. (2) Özürlü sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kurumunda, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman hekiminin bulunması halinde, bu uzmanın özürlü sağlık kurulunda yer alması zorunludur. (3) Değerlendirilecek özür, birinci fıkrada sayılan uzmanlık dallarının dışında ise ilgili dal uzmanının da kurulda bulunması şarttır. Kurulda bulunan hekimler birbirlerinin yerine karar veremezler. (4) Eğitim ve araştırma hastanelerinde özürlü sağlık kuruluna şefler, bulunmadıkları zaman şef yardımcıları veya şeflerin görevlendirecekleri uzman hekimler girerler. Kurulun başkanı, bu Yönetmeliğin 7. maddesinde belirtilen hastanelerin baştabibi veya baştabibin görevlendireceği şef veya ana bilim dalı başkanıdır. (6) Sadece bir organ ya da sistemi ilgilendiren özürü bulunanlar için özürlü sağlık kurulu, o özürü ilgilendiren branştan üç uzman ile oluşturulabilir. Bu kurulun başkanlığını ilgili şef ya da anabilim dalı başkanı yürütür.

Her iki sağlık kurulu oluşumuna bakıldığında Merkez Sağlık Kurulunda bir başhekim, 3 uzman hekim varken hastane sağlık kurulunda yönetmelikte geçen ilgili dal uzman hekimleri bulunur. Bu cümleleri kurulları sorgulamak için yazmıyorum. Elbette eksik düzenlenmiş raporlar vardır. Bazı raporlarda hastalığa ait bulgu, tetkik ve etkilenmişlik durumlarının eksik yazıldığı biliniyor. Hatta hastane sağlık kurulunca nasıl onaylandığı hayretle karşılanabilecek derecede eksik/hatalı raporlar da var. Bu raporlara gerekli işlem yapılır ve Merkez Sağlık Kurulunca reddedilir. Benim burada eleştirdiğim özellikle son zamanlarda rutin bir uygulama haline gelen “yeniden rapor isteme” ya da “engel oranlarının düşürülmesi” sonuçlarıdır. Kazanılmış bir hakkın ortadan kalkmasına sebep olan sonuçları sorguluyorum.

Vergi Dairesi Sağlık Kurulu başvuran kişiden yeniden değerlendirilmesini de istemektedir. Yeni rapor almak için hastaneye başvuran kişi engel oranının düşmesi sonucu ile karşı karşıyadır. Çünkü 30 Mart 2013 tarihli Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurul Raporları Hakkında Yönetmelik ekinde bulunan Engellilik Ölçüm Cetvelinde değişikliğe gidilmiş, engel durumunda değişiklik olmasa da birçok engellinin engel oranı düşmüştür. Bu tarih öncesi tek gözü kör olan bir kişi/monoküler /tek göz protez %40 üzerinde rapor alırken bu tarih sonrası % 38 rapor almaktadır. Burada şunu da hatırlatmakta fayda var: Erken emeklilik müracaatlarında SGK yeniden raporlama istemektedir. Böylece erken emeklilik için vergi indirimi olsa dahi yeni rapor alarak engel oranı yeni cetvele göre %40’ın altına düşenler hak kaybına uğratılmaktadır.

Engelli işçinin erken emeklilik hakkı için vergi indirim belgesi almasını zorunlu kılan hükümler 5510 ve 506 sayılı Kanunlarda yer alır. Bu hükümler şunlardır:

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Geçici Madde 87- C fıkrası b) (Değişik:29/7/2003-4958/34 md.) Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan; ilgili mevzuatı uyarınca, ……….. malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.

5510 Sayılı Kanunda ise hükümler şunlardır: 506 sayılı Kanunun malullük ve engellilik hükümlerine ilişkin geçiş hükümleri: “Geçici Madde 10- (Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/71 md.) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup bu Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılar hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 60 ıncı maddesinin (c) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87 nci maddesine göre işlem yapılır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlardan yaşlılık aylığı bağlananların aylıklarının kesilmesi ve tekrar bağlanmasında bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümler geçerlidir”.

Vergi indirimi mağdurları için ne yapılabilir? İsteyen vergi indirimi alır, isteyen almaz. Bu durumun 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçiler için de geçerli olması çalışanlar arasındaki adaletsizliği ve eşitsizliği çözecektir. Sendikalar bu soruna yabancı. Bu sorun ve çözümü bir memur sendikası olarak çalıştığım konulardan biridir. Çözüme yönelik olarak HARBİŞ ile ortak çalışma yapıyoruz. Gittiğim platformlarda konuya dikkat çekmeye çalışıyorum. Ne yazık ki 2017 Toplu İş Sözleşmelerinde bu konu masaya gelemedi. Mağdurların ümidi “2019 baharına kaldı” demek istemiyorum. O zamana dek bu sorun çözüme kavuşmalı. Daha çok ses çıkarmalı, daha çok bürokrata ulaşmalı ve konuyu TBMM’ye taşımalıyız. Birçok işçi sendikasının bu konudan, bu mağduriyetten kısacası bu hak kaybından haberi dahi yok. Elbette burada sorumlu sadece işçi sendikaları da değildir. Sorununa sahip çıkmayan ve sesini duyurmayan işçiler de sorumludur.

Vergi indirimi sonucu olumsuz olan başvuru sahibi 1 Ekim 2008 ve sonrasında işe girmişse emeklilik adına bir hak kaybı yaşamayacak. Merkez Sağlık Kurulları 1 Ekim 2008 öncesi işe girip erken emeklilik için bu belgeyi alması zorunlu olan müracaatları hak kaybı olmaması adına incelemeye alamaz mı?

Ve esas yapılması gereken yasal değişiklik/düzenlemedir: 5510 sayılı Yasanın Geçici 10. Maddesindeki “engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlardan” ifadesi kaldırılmalıdır. Bu değişiklik çok da zor değildir.

Dilerim başta mağdur işçiler sorunların çözümü için seslerini duyurmaya başlarlar ve sonrasında işçilerin haklarını korumakla görevli sendikalar çözüme yönelik çalışmalar yaparlar. Ve dilerim konu ile ilgili başta Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü olmak üzere, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı yetkilileri bu mağduriyetin ortadan kalkmasına yönelik çalışma yapmayı kendileri üzerinde bir borç bilirler.

Bilinmelidir ki çözümü çok basit olan bu sorunun mağdur sayısı çok fazladır. Çözüme kavuşması ümidiyle…

Ayşe SARI

Sağlık Hizmetleri Sendikası (SAHİMSEN) Engelliler Komisyon Başkanı

Sivil Memurlar Sendikası (SİMESEN) Genel Merkez Engellilik Mevzuat Danışmanı

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birim Sorumlusu

Türkiye Engelsiz Yaşam ve Sosyal Hizmet Vakfı (TEYVAK)Yönetim Kurul Üyesi