Doç. Dr. Yusuf Aydın Gebelikte Şeker Yükleme ve Şeker Hastalığı

Son yılların en fazla tartışılan konularından biri olan gebelikte şeker yükleme konusunu Doç. Dr. Yusuf Aydın’a sorduk. Engel Olma muhabirlerinden Burcu Esen’in sorularını yanıtlayan Doç. Dr Yusuf Aydın, sorularımıza verdiği yanıtlarda hayati önemi haiz uyarılarda bulundu.

GEBELERDE ŞEKER YÜKLEME TESTİ YAPTIRILMASI ZARARLI MIDIR?

Soru: Gebelerde şeker hastalığı ne sıklıkla görülmektedir?

Diyabet toplumumuzda son yıllarda inanılmaz boyutlara ulaşmıştır. Artık 20-25 yaşlarındaki gençlerde bile Tip 2 diyabet gözlenebilmektedir. Aynı şekilde gebelik yaşan kadınlarımızda da %5-10 arasında şeker hastalığı saptanabilmektedir.

Soru: Her gebede Diyabet açısından aynı riske mi sahiptir?

Elbette her gebede bu riskler aynı değildir. Ancak obezitesi yani kilo fazlalığı olanlar, 30 yaşından sonra gebelik yaşayanlar, ailesinde (anne-baba) şeker hastalığı olanlar, daha önce tekrarlayan düşükleri olanlar, daha önceki gebeliklerinde büyük bebek (>4000g) doğumu yapanlar yada daha önceki gebeliklerinde şeker hastalığı yaşayanlar, hareketsiz bir yaşamı olanlar, polikistik over sendromu bulunanlar daha yüksek riske sahiptir. Ayrıca gebeliği sırasında çok kilo alanlarda riski artmış kişiler olarak sayılabilir.

Soru: Gebelerde şeker hastalığı tanısı nasıl konulmaktadır?

Aç karnına (en az 10 saatlik) ölçülen kan şekeri 126 mg/dl üzerinde ise veya rasgele ölçülen kan şekeri 200 mg/dl üzerinde ise ek bir test yapılmadan diyabet kabul edilir. Ancak çoğu zaman tanı bu kadar kolay olamamaktadır. Bu yüzden riskli gebelerde şeker yükleme testleri ile tanı konulabilmektedir.

Soru: Şeker Yükleme testi nasıl yapılır?

Şeker yükleme testi olarak bilinen oral glukoz tolerans testi, anne adayının insülin dengesini ölçmek ve diyabet riski taşıyıp taşımadığını öğrenmek için yapılan bir testtir. Diyabet gelişme riskinin en yüksek olduğu haftalar olan 24. ve 28. haftalar arasında yapılır. Ancak yukarıda bahsettiğim risklere sahip kişilerde bu testler gebelik tespitinden hemen sonra yapılması önerilmektedir.

Anne adayına 50 gr glukoz (şeker) içeren bir besin (genellikle şekerli su) verilir ve sonrasında kan değerlerine bakılarak diyabet belirtileri araştırılır. Eğer ilk testin sonucu yüksek çıkarsa (birinci saat >140 ise), 100 gr ve 75gr oral glukoz testi ile devam edilir ve kan değerlerine tekrar bakılır.

Soru: Sayın hocam basında çok sık bu testlerin anneye ve çocuğa zararlı olabileceği iddia ediliyor. Bu konudaki düşünceleriniz nedir?

Evet bamtelimize dokundunuz. Ülkemizde maalesef konunun uzmanı olmayan herkes veya bu konuda bilimsel bir çalışması olamamasına rağmen dayanaksız, mesnetsiz ve hiçbir bilimselliğe dayanmayan iddialar ile kamuoyu meşgul edebilmektedir.

Konu ile ilgili olarak hem Endokrinoloji ve Metabolizma derneği başkanı hem de Türkiye Jinekoloji ve Obstetri Derneği yaptığı açıklamada, şeker yükleme testinin herhangi bir zararının olmadığını, aksine hamileliğin başında tespit edilen diyabet ile müdahale edebilmek açısından oldukça önem arz ettiğini belirtiyor.

Maalesef basında yapılan açıklamalarda, gebelikte yapılan şeker yükleme testinin bebeğe zarar verdiği iddialarında bulunmaktadır. Bu yayınları izleyen anne adaylarımızın bir kısmı, kendilerini takip eden kadın doğum uzmanlarının veya endokrinologların şeker yükleme testi taleplerine şüphe ile yaklaşabilmekte hatta kimi zaman bu testi yaptırmaktan çekinmektedirler.

Şeker yükleme testi uzun yıllardan bu yana güvenle yapılan ve hem anne adayı hem de bebek için hayati önem taşıyan bir testtir. Hamile bir kadın bir dilim pasta ya da tatlı yediği takdirde bile neredeyse şeker yükleme testindeki ile aynı miktarda şeker vücuduna girmektedir. Bu açıklamayı yapanlar bu konuyu bilmelerine rağmen bu tür açıklamalar yapmalarını inanın çok tuhaf karşılıyorum. Ve çok komik buluyorum.

Soru: Her gebeye şeker yükleme testi yapılmalı mıdır?

Elbette hayır. Daha önce bahsettiğim riskleri olmayan kişilerde açlık kan şekeri, tokluk kan şekeri, HbA1c, fruktozamin gibi testler bakılarak risk durumuna göre gerekirse yükleme testi önerilebilir. Herhangi bir diyabet riski taşımıyor olsanız bile, şeker yüklemesi testi yaptırıp yaptırmayacağınıza bir uzmana danışarak karar vermenizde yarar var.

Soru: Gebelerde diyabet tanısı geç konulursa çocuk ve anneye bir zararı olabilir mi?

Elbette bir çok zararı olabilir. Tanı konulmasında gecikilen durumda, hem annede hem bebeğe ciddi zararlar saptanabilmektedir. Gebelikte ortaya çıkan diyabet zamanında tanı konulmaz ise polihidroamnios (yani suyun fazla olması), makrozomi yani büyük bebek saptanabilmektedir. Bu yüzde normal doğum yapabilecek annelere sezaryen ameliyatı yapılmak zorunda kalınmaktadır. Bu imkana sahip olmayan anneler ise doğum sırasında büyük bebek sebebi ile kan kayıpları, zor doğum, doğum sırasında bebek kayıpları veya sakat kalan bebekleri olabilmektedir

Soru: Son olarak gebelere bu konuda tavsiyeleriniz nelerdir?

Sağlıklı bir gebelik geçirmek isteyen kadınlarımız sadece gebelik döneminde değil öncesinde de sağlıklı yaşamlı ve sağlıklı beslenmelidir. Özellikle obezitesi varsa derhal kilo vermeli, günlük hareketi artırmalıdır. Çok karbonhidrat tüketiyor ise bu kısıtlamalı ve gebelik öncesinde tüm tetkiklerini yaptırmalıdır. Gebelik sırasında doktoru ile irtibatı sıkı olmalı ve risk durumunda uygun görülürse ve gerekirse yukarda bahsettiğimiz testleri yaptırmaktan çekinmemelidir. Gebelik sırasında özellikle sut ve süt ürünleri bol tüketilmeli, karbonhidrat içeriği az meyveler yenmeli ara öğünlerde badem ceviz ve fındık gibi kuruyemişler tüketilmelidir.